Aan het bureau: Arja Veerman over haar schrijfproces

Achter elk goed boek schuilt een wereld vol ideeën, twijfels en heel veel schrijfuren. Geen enkele schrijver werkt op dezelfde manier en dat maakt het juist zo boeiend. In deze blog gaan we in gesprek met Arja Veerman. Hoe begint zij aan een nieuw verhaal? Wat doet ze als de inspiratie even wegblijft? En hoe laat ze haar personages tot leven komen? Ze neemt ons mee in haar schrijfproces, van eerste ingeving tot de laatste punt. Lees je mee?

Het begin van elk verhaal: inspiratie

Waar haal je meestal je inspiratie vandaan?

‘Als ik terugkijk naar wat ik tot nu toe geschreven heb, zie ik dat ik mijn inspiratie vooral haal vanuit de dingen die me al wat langer bezig houden, waarmee ik rondloop. Die kunnen persoonlijk zijn, maar ook meer maatschappelijk en zowel vanuit het verleden komen als vanuit het nu.’

Heb je vaste plekken waar je naartoe gaat om inspiratie op te doen?

‘Inspiratie is er altijd. In gesprekken, onderweg, in de bus, in het bos, op mijn werk, bij een feestje. Mijn hoofd selecteert doelloos wat me opviel en dat voedt later mijn gedachten en fantasie.’

Komt inspiratie vanzelf, of moet je er bewust naar op zoek?

‘Het komt vanzelf. Het bewuste deel is om uit al die prikkels en ideeën een keuze te maken. Dat moment stel ik vaak heel lang uit.’

Heb je ooit een droom gehad die leidde tot een boekidee?

‘Ik droom heel veel en krijg geregeld nieuwe inzichten, maar dat is wat anders dan een soort bliksemflits of goddelijke ingeving die de aanzet zou geven voor een heel nieuw boek.’

Wat is het meest onverwachte moment of de vreemdste plek waar je inspiratie vond?

‘Het zijn bij mij juist vaak de gewone plekken, aan tafel, tijdens de afwas, onder de douche, op vakantie, bij het koken (helaas brandt het eten dan soms wel aan). Zodra er wat tijd vrij is, ploppen de ideeën als popcorn op.’

Hoe weet je of een idee de moeite waard is om een boek van te maken?

‘Als ik heel veel zin krijg om iets uit te werken. Die drang zet me dan aan om aan de slag te gaan.’

Wat is het eerste wat je opschrijft als je aan een nieuw boek begint?

‘Ik pak een schriftje en teken en krabbel en schets en als ik dan zin heb om iets uit te gaan werken, probeer ik een paar regels te schrijven. Een eerste dialoog, een kleine scène, zoiets. Als me dat energie geeft, probeer ik nog eens en nog eens. Als de energie blijft, maak ik een ultrakorte outline, een soort scèneketting maar nog kleiner dan op A4. Nog weer wat later ga ik op zoek naar de plot: wat zit er eigenlijk achter het verhaal dat ontstaat, waar raakt het aan iets wat mij bezighoudt, hoe trek ik het verhaal naar me toe? Dat werk ik verder uit en al gaandeweg vormt zich dan schrijvend het hele verhaal.’

Het schrijfproces

Hoe kwam je op het idee voor dit boek?

‘Al jaren bezocht ik met mijn vrouw en twee dochters een minicamping in Zuid-Frankrijk, van en voor vrouwen, die inmiddels ruim veertig jaar bestaat. Een vriend kwam langs, keek rond en zei: “Maar hier moet je toch iets mee doen? Dit is zo’n unieke en belangrijke plek!” Eerst wilde ik er een verhalende vorm van non-fictie van maken, maar uiteindelijk werd het toch fictie, met die prachtige plek en de gasten die er komen als inspiratiebron.’

Begin je met een volledig uitgewerkt plot, of ontdek je het verhaal gaandeweg?

‘Het verhaal ontvouwt zich gaandeweg en dat is precies waarom ik zo van schrijven hou. Het is één grote ontdekkingstocht.’

Hoe ga je om met onverwachte wendingen die zich tijdens het schrijven aandienen?

‘In de eerste, ruwe versies laat ik alle wendingen toe, daarin zit juist de verrassing, daardoor kunnen er dingen gebeuren. Pas in de latere versies trek ik het verhaal verder strak.’

Waar schrijf je het liefste, heb je een eigen plekje of ga je juist de deur uit?

‘Alleen zijn is fijn, maar niet altijd nodig. Als ik maar een schriftje, een potlood en een laptop heb. Met een koptelefoon op kan ik zelfs in de kamer werken als de rest van de familie naar Huize Herrie kijkt. In de afgelopen jaren is dat wat makkelijker geworden, zeker in de eerste versies die ik schijf. Als ik in de latere versies zit, sluit ik me af. Thuis, of ik ga een paar dagen alleen weg. Ik heb het dan een heel sterke focus nodig en mijn eigen ritme, wat niet altijd goed bij het gezinsleven past.’

Wat doe je als je vastloopt in je verhaal?

‘Opstaan, lopen, naar buiten gaan, met een vraag het bos ingaan, hardop praten (als niemand me kan horen!), schetsen, tekenen, dagdromen etc.’

Hoe weet je wanneer een boek echt ‘af’ is?

‘Als ik volledig blind ben geworden om mijn eigen tekst te kunnen beoordelen. Tegelijk weet ik dat het dan nog niet écht af is, want dat is het moment dat ik het manuscript aan een ander voorleg: iemand om me heen of een redacteur. En daarna volgt er altijd nóg een slag. En nog eentje als dat nodig is. Uiteindelijk ben ik mentaal uitgeput en wil ik er echt van af. Dan voel ik tot in mijn tenen: dit boek is klaar.’

Personages en verhalen

Hoe bedenk je je personages? Begin je met hun persoonlijkheid of hun achtergrond?

‘Het begint met een levendige verbeelding van een personage, daar ga ik dan een beetje mee schetsen en daar komen de eerste karaktertrekken, uiterlijkheden en achtergrondkenmerken bij. In de loop van het schrijven leer ik de personages steeds beter kennen. En soms zie ik dan ineens iemand lopen van wie ik denk: mijn personage, dat ben jij! Daar kan ik enorm van genieten. Alsof je iemand tot leven wekt.’

Heb je ooit een personage gebaseerd op iemand die je kent?

‘Zeker, in mijn eerste serie Weg van Mel en ook in Camping Walhalla zijn er personages die geïnspireerd zijn op mensen die ik eerder heb ontmoet. In de loop van het schrijfproces verandert zo’n personage steeds meer in een fictief figuur. Eigenschappen en gedragingen van verschillende mensen raken dan vervormd en vermengd. Niets leuker om zo’n personage helemaal naar mijn hand te zetten en op mijn manier te laten figureren in het verhaal.’

Welke emoties of thema’s inspireren je het meest om over te schrijven?

‘Autonomie. Gedrag. Gender. Relaties. Verlies. Verraad. Fantasie. Dat komt altijd wel ergens terug.’

Hoe belangrijk is je eigen leven en ervaring in wat je schrijft?

‘Heel belangrijk. Schrijven is voor mij geen bewuste of rechtstreekse verwerking van mijn worstelingen of ervaringen, maar het draagt daar wel aan bij. Daarbij heb ik het nodig om een verhaal op welke manier dan ook naar me toe te trekken, waardoor ik in het schrijfproces nieuwe inzichten creëer.’

Wat inspireert je bij het bedenken van de setting van je verhalen?

‘Werkelijke plekken waar ik ooit ben geweest, ook die van heel vroeger, soms uit mijn jeugd.’

Heb je ooit spijt gehad van een verhaallijn of een beslissing die je een personage liet maken?

‘Wat een leuke vraag! Nee.’

Welk personage was het lastigst om te schrijven en waarom?

‘Ik heb op zich geen moeite met personages, ik leer ze gaandeweg steeds beter kennen en begrijp uiteindelijk wat ze doen en waarom. Dat proces is intens en langdurig, net als bij het leren kennen van een nieuwe vriend of liefde. Wat voor mij averechts werkt, is tijdsdruk: dat maakt een personage plat.’

De dagelijkse schrijfgewoonten van Arja Veerman

Heb je een vaste schrijftijd of -plek?

‘Elke woensdag ben ik vrij en is het huis leeg, in elk geval tot de middag. Daarnaast schrijf ik her en der ‘s avonds of in het weekend. Dat hoeft niet altijd achter mijn laptop, iets uitpuzzelen, schetsend, bedenkend kan ook.’

Hoeveel woorden probeer je per dag of per week te schrijven?

‘Op woensdag probeer ik een tekst van minimaal 1000 woorden te schrijven, of het nou goed is of niet. Dat geeft me een ritme en houvast, ook voor de opvolgende dagen om nog wat verder te schrijven of te schaven.’

Wat helpt jou om in de juiste schrijfflow te komen?

‘Rust in huis, geen zorgen. Mijn eigen ritme kunnen volgen. Koffie. Warme voeten. Comfort.’

Schrijf je liever in stilte of met muziek op de achtergrond?

‘In stilte.’

Heb je een vaste schrijfroutine of ben je juist heel flexibel?

‘Dat is in de loop van de jaren wel veranderd, ik word steeds meer flexibel, ik kan op steeds meer plekken schrijven, soms ook in een drukkere omgeving. Leve de koptelefoon!’